Öz
Türk Ceza Kanunu ve Yargıtay içtihatları ile eşe karşı işlenen öldürme suçu, kasten öldürme suçunun ağırlaştırılmış cezayı gerektiren nitelikli hali kabul edilmesine rağmen aynı suçun eski eşe karşı işlenmesi suçun temel hali ile cezalandırılmaktadır. Büyük bir bölümü tamamen aynı saiklerle işlenmesine rağmen eşe karşı işlenen öldürme suçunun daha ağır bir cezayla cezalandırılması, adeta boşanmayı başarabilmiş kadınlara getirilmiş bir ceza niteliğindedir. Ayrıca Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın web sitesinde yer alan “Kadına ve aile bireylerine yönelik şiddet” tanımında şiddetin “çocuk, eş, eski eş, yakın akrabalar gibi aile bireyleri arasında” gerçekleştiği ifade edilmektedir. Bu bağlamda, kamu mercileri nezdinde eski eşin de özel korumaya ihtiyaç duyduğu tespit edilmiştir. Buna rağmen kanunun eski eşe yönelik koruma getirmemesi toplum vicdanını rahatsız etmekte olup farklı mecralarda konuyla ilgili kanun değişikliği talepleri dile getirilmektedir. Bu çalışmada; konunun sosyolojik temelleri üzerinden hukuki boyutu ve mevzuat üzerinde yapılması gereken değişiklikler, ilgili suçun töre saiki ile veya haksız tahrik etkisinde işlenmesi, Türk ceza mevzuatının uluslararası anlaşmalar karşısındaki sorumluluğu ve bu metinlere göre revize edilmesi gerekliliği tartışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kasten öldürme, eski eş, kadına şiddet, uluslararası anlaşmaların Türk ceza hukukundaki yeri, töre cinayetleri.
Giriş
Resmi olmayan verilere göre 2019 yılında Türkiye’de 474 kadın öldürülmüş olup bu ölümlerin %5’inde failin ölen kadınların eski eşleri olduğu tespit edilmiştir.
Aynı istatistik uyarınca bu ölümlerin %29’unda fail, ölen kadınların olay anındaki eşidir. Konuya ilişkin sosyal araştırmalar ortaya koymuştur ki, duygusal beraberlik sırasında veya sonrasında işlenen kadın cinayetlerinde failin temel öldürme sebebi terk edilmiş olmak veya terk edilme korkusudur. Ülkemizde öldürülen kadınların büyük çoğunluğu, eşinden boşanmak veya terk etmek isteyen kadınlardır. Eşini öldüren erkeklerin önemli bir bölümü de kıskançlık veya namus adına cinayet işlemektedir.
Konunun ceza hukukunu yakından ilgilendiren noktalarından biri şudur ki, kanunun lafzı ve Yargıtay içtihatları uyarınca öldürme eylemi boşanma isteği nedeniyle gerçekleşse bile evlilik henüz bitmemişse fail TCK md. 82/1-d uyarınca kasten öldürme suçunun nitelikli halinden cezalandırılarak ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkûm edilmektedir. Oysaki evlilik bittikten sonra eski eşe karşı işlenen öldürme suçlarının çok büyük bir bölümü de aynı saiklerle işlenmesine rağmen fail TCK md. 81 uyarınca kasten öldürme suçunun temel şeklinden sorumlu tutularak müebbet hapis cezası almaktadır. Yakın zamanda medyada “Emine Bulut cinayeti” adıyla paylaşılan, sanığın boşandığı eşi Emine Bulut’u öldürdüğü olayda da sanığın eşi ile evli iken bu eylemi gerçekleştirmesi halinde ağırlaşmış müebbet ile cezalandırılacakken boşandığı eşini öldürmesi olayında müebbet hapis ile cezalandırılması, kadına karşı işlenen cinayetlerin çoğunun boşanmış oldukları eşleri tarafından işlendiği gerekçesiyle çeşitli mecralarda eleştirilmiştir.
Kırıkkale Barosu Kadın Hakları Komisyonu ilgili yargılamaya ilişkin olarak 26.08.2019 tarihinde yaptığı basın açıklamasında,“Üzerinde durmak istediğimiz diğer bir konu bu tür boşanan eski eş cinayetlerinin kanunda belirtilen kasten öldürme suçunun nitelikli halleri arasında yer almamasıdır. Kanunda eşe karşı işlenen öldürme eylemi nitelikli hal olarak kabul edilirken eski eşe karşı yapılan öldürme eyleminde böyle bir nitelikli halin uygulanmaması özellikle son yıllarda ardı arkası kesilmeyen eski eş terörünü önlemekte yetersiz kalmaktadır. Buradan Kırıkkale Barosu Kadın Hakları Komisyonu olarak yetkili mercilerin hepsine çağrıda bulunuyoruz. Türk Ceza Kanunu Madde 82’de yer alan öldürmenin nitelikli halleri arasına eski eş kavramının eklenmesini ve kadın cinayetlerinde uygulanan takdiri indirimin tamamen kaldırılmasını talep ediyoruz.” ifadeleriyle ilgili hükmü eleştirmiş ve kanun değişikliği için çağrıda bulunmuştur.
İlgili makale Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi'nde yayımlanmıştır. - Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 594 - 628, 25.06.2021
https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepehdf/issue/63028/782447
——
Kaynakça
ACER, Yücel / KAYA, İbrahim, Uluslararası Hukuk, 5. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
AKBABA, Zeynep Burcu, “Töre, Namus ve Töre Saikiyle Kasten Öldürme”, TBB Dergisi, Yıl: 2008, Sayı: 75, (s. 333 – 351).
ARDUÇ, Nazmiye, Türkiye’de Kasten Adam Öldürme Suçunu İşlemiş Faillerin Kişilik Yapılarının Analizi ve Öldürme Suçunun Yordayıcılarının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
ARTUK, M. Emin / GÖKCEN, Ahmet / ALŞAHİN, M. Emin vd., Ceza Hukuku Özel Hükümler, 18. Basım, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2019.
AYBAY, Rona, “Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”, TBB Dergisi, Yıl: 2007, Sayı: 70, (s. 187 – 213).
BAYRAKTAR, Köksal, “Kasten Adam Öldürme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: 19, Sayı: 2, (s. 57 – 78).
DEMİRKIR ÜNLÜ, Müge, İstanbul Sözleşmesi’nin (Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi) Ulusal Hukuk Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı, 2014.
DOĞAN, Recep, “Yargıtay Kararlarında Töre Saikiyle Öldürme Suçu”, TBB Dergisi, Yıl: 2016, Sayı: 126, (s. 123 – 166).
ERDEM, Mehmet, Aile Hukuku, 2. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
ERGÜNEŞ DURAN, Ezgi, İstanbul Sözleşmesi’nin İç Hukuk Bakımından İncelenmesi ve Sözleşme’nin Uygulanmasında Kadının Statüsü Genel Müdürlüğünün Rolü, Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2014.
İÇER, Mehmet Fatih, Yaralama ve Öldürme Suçları, 1. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
KOCA, Mahmut / ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
KOCA, Mahmut / ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 2. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
KOLBURAN, Şahide Güliz, “Kadın Cinayetleri Konusunda Nedensel Bir Değerlendirme: Sahip Olma Güdüsü”, Adli Tıp Bülteni, Yıl: 2017, Sayı: 22/3, (s. 194 – 199).
MONTESQUIEU, Kanunların Ruhu Üzerine, 5. Basım, İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2017. ÖZBEK, Veli Özer / DOĞAN, Koray / BACAKSIZ, Pınar, Ceza Genel Hukuku Temel Bilgiler, 10. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
ÖZBEK, Veli Özer / DOĞAN, Koray / BACAKSIZ, Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 14. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
PALUT, Âdem, Kasten Adam Öldürme Suçu, 1. Basım, Adalet Yayınları, Ankara, 2019.
RADFORD, Jill / RUSSELL, Diana E. H. (eds.), Femicide: The Politics of Woman Killing, Twayne Publishers, Buckingham, 1992.
SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Özel Hükümler, 6. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2006.
TEZCAN, Durmuş / ERDEM, Mustafa Ruhan / ÖNOK, Murat R., Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 17. Basım, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
TOSUN ALTINÖZ, Şengül, “Femicide: Psychosocial Characteristics of the Perpetrators in Turkey”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, Yıl: 2018, Sayı: 62/13, (s. 4174 – 4186).
ÜNKAP, Özge, Türkiye’de Namus Adına İşlenen Cinayetler: Mücadele ve Kazanımlar Kamer Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Bilim Dalı, 2009.
YASSI, Fatma, Boşanmış Kadınlar ve Eski Eş Şiddeti, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, 2014. http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2889/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2019-raporu, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.sozcu.com.tr/2019/gundem/emine-bulut-cinayeti-kararinda-tartisma-neden-agirlastirilmis-muebbet-degil-5402940/, (erişim tarihi: 11.08.2020)
http://www.kirikkalebarosu.org.tr/Detay.aspx?ID=120117, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/gsh/Booklet1.pdf, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/gsh/Booklet_5.pdf, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://sozluk.gov.tr/?kelime=, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2020/01/Dr.Hakan-Hakeri5.pdf, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://kareningalasmith.com/category/counting-dead-women/, (erişim tarihi: 11.08.2020)
http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2845/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2017-veri-raporu, (erişim tarihi: 11.08.2020)
http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2869/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2018-veri-raporu, (erişim tarihi: 11.08.2020)
http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2889/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2019-raporu, (erişim tarihi: 11.08.2020)
http://www.pa.edu.tr/Upload/editor/files/Kadin_Cinayetleri_Rapor.pdf, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://ailevecalisma.gov.tr/ksgm/siddete-maruz-kalindiginda/, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/eski-esini-sokak-ortasinda-pompali-tufekle-oldurdu-1736666/, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/bursa/eski-karisini-18-yerinden-bicaklayarak-olduren-zanli-namus-icin-oldurdum-13114400, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://www.milliyet.com.tr/gundem/son-dakika-samsunda-eski-es-dehseti-19-yerinden-bicakladi-2788123, (erişim tarihi: 11.08.2020)
https://kadinininsanhaklari.org/wp-content/uploads/2018/08/cedaw_komitesinin_19_sayili_genel_tavsiye_karari.pdf, (erişim tarihi: 11.08.2020)